Falen hoeft niet fataal te zijn!
We hebben het allemaal wel eens voor, die dagen waarop we ons gefaald voelen. Soms gaat dit gevoel snel voorbij, of kunnen we er zelfs om lachen. Maar het gevoel kan ook langer blijven plakken en aan ons beginnen knagen. Het lijkt wel iets kwetsbaar te raken binnenin en een invloed te hebben op de manier waarop we naar onszelf kijken.
Waarom hebben faalervaringen zo’n impact op ons? En hoe kunnen we onszelf er niet door laten overmeesteren? ‘Falen’ is nu eenmaal een onderdeel van mens zijn, maar hoe we er op reageren heeft een grote impact op ons psychologisch welbevinden.
Brené Brown, professor maatschappelijk werk aan de universiteit van Houston, deed jarenlang onderzoek naar kwetsbaarheid, moed en schaamte. Ze schreef het boek ‘De kracht van kwetsbaarheid’ waarin ze ook uitlegt welke impact faalervaringen op ons kunnen hebben.
De impact van falen ontleed:
Faalervaringen kunnen ons in twee richtingen duwen. Enerzijds kunnen ze ons kracht geven waardoor we ze als een constructieve leerervaring beschouwen. Anderzijds kunnen ze ons kwetsbaar doen voelen, waardoor ze haast een destructieve aanslag op onze persoonlijkheid vormen. Maar wat bepaald nu welke richting we op gaan? Het antwoord is simpel: jijzelf! De manier hoe je naar deze ervaring kijkt bepaald voor een groot deel wat je er nadien bij voelt.
Om dit te begrijpen is het cruciaal om het verschil tussen ‘schaamte’ en ‘schuld’ te kennen. Het zijn de twee gevoelens die aan de basis liggen voor de richting die we opgaan na een faalervaring. Ze bepalen hoe we falen ervaren en welke gevolgen het met zich meebrengt. Verder nog, het kan het verschil vormen in het ervaren van:
- Meer verbondenheid en minder depressie
- Meer vertrouwen en minder angst
- Meer liefde en minder eenzaamheid
Wat is het verschil tussen schaamte en schuld?
Schaamte heeft te maken met wie we zijn en focust op ons als persoon.
Schuld heeft te maken met wat we doen en focust op ons gedrag.
Schaamte zegt: Ik ben slecht
Schuld zegt: Wat ik deed was slecht
Schaamte zegt: Ik ben niet goed genoeg
Schuld zegt: ik had beter kunnen doen
Schaamte zegt: Er is iets mis met mij
Schuld zegt: Ik heb iets verkeerd gedaan
Waarom is dit verschil zo belangrijk?
Schaamte kan ons het gevoel geven dat we onvolkomen zijn, niet goed genoeg, imperfect. Het kweekt angst en zorgt ervoor dat we ons willen verstoppen of wegvluchten. Deze gevoelens weerhouden ons van risico’s te nemen die nodig zijn om te groeien in het leven. Sterker nog, ze leiden tot minder betrokkenheid, innovatie, creativiteit, productiviteit en vertrouwen.
Schuld kan het tegenovergestelde effect hebben. Het geeft ons de mogelijkheid om een stap terug te zetten, de situatie te observeren en perspectief in te nemen. Het vertelt ons wanneer we gedrag stellen dat niet in lijn ligt met onze normen of waarden en motiveert ons er iets aan te veranderen. We kunnen er iets uit leren en ervaren de drang om zaken te herstellen. Ondanks schuld vaak ongemakkelijk aanvoelt, heeft het wel een gunstig effect op ons!
Van schaamte naar schuld:
Om kracht te halen uit faalervaringen is het belangrijk om de juiste bril op te zetten. We zijn van nature uit snel geneigd door de ‘schaamte-bril’ te kijken, waardoor we falen als iets persoonlijks gaan zien. Daarom moeten we leren om meer door de ‘schuld-bril’ te kijken, zodat we kunnen groeien in wie we zijn en wat we doen.
Maar hoe kunnen we leren kijken door een andere bril? En welke eerste stap kan hierin gezet worden? Door te focussen op wat we tegen onszelf zeggen en er over te praten met anderen:
1. Bewust worden van je interne dialoog:
Elke seconde van de dag zijn we in conversatie met onszelf. Maar wat we tegen onszelf zeggen, gaan we na een tijd ook geloven. De uitspraak: ‘je bent wat je denkt’ bevat veel wijsheid. Vaak zeggen we negatieve dingen over onszelf, waardoor we ze aanzien als waarheid.
Door je bewust te worden van de dagelijkse negatieve ‘ik ben’ uitspraken kan je ook de interne dialoog veranderen. Op die manier komt de herkenning dat jij het niet bent die faalt, maar je gedrag. Het herkennen van deze gedachten en ze een andere verwoording geven, zorgt ervoor dat je de ‘schaamte-bril’ kan afzetten en door de ervaring kan groeien.
2. Je verhaal delen:
Soms zijn we doorheen de jaren onbewust verwikkeld geraakt in een constante ‘shame-talk’. Zo hard dat een andere verwoording in je interne dialoog niet volstaat om te groeien uit faalervaringen. Brené Brown zegt dat schaamte drie zaken nodig heeft om te groeien: verborgenheid, stilte en beoordeling.
Het grootste probleem is dat we niet praten over ons gevoel. We houden het voor onszelf, hetgeen alles veel erger maakt. Iedereen voelt zich wel eens gefaald, waardoor anderen je vast en zeker beter zullen begrijpen dan je denkt. Er over praten kan troost en ondersteuning bieden. Daarnaast kunnen anderen je bewust maken van de onterechte ‘ik ben’ uitspraken en bijdragen aan een positievere eigen kijk.
Falen hoeft dus niet altijd fataal te zijn!
Alles hangt af van hoe we tegen onszelf praten, welke gevoelens we toelaten en door welke bril we kijken. Wanneer we de schaamte leren ontmaskeren, kunnen we milder zijn voor onszelf. Dit zal bijdragen aan ons psychologisch welbevinden en er voor zorgen dat we in volle eigen kracht de faalervaring kunnen omarmen.
